Typologie(ën)

burgerwoning

Ontwerper(s)

Édouard PARYSarchitect1883-1899

Statut juridique

Beschermd sinds 27 oktober 1983

Stijlen

Art nouveau
Eclectisme
Neo-Vlaamse renaissance

Inventaris(sen)

  • Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
  • Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
  • Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
  • Het monumentale erfgoed van België. Sint-Gillis (DMS-DML - 1997-2004)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

1997-2004

id

Urban : 1589
lees meer

Beschrijving

Huizengroep Hannon. Ensemble opmerkelijke gevels van respectievelijk 1883, 1895, 1899 en 1902.

Achter gevels gaan sociale woningen schuil i.o.v. Gemeente Sint-Gillis en n.o.v. arch. Louis Hoebeke, 1980.

Gebouwen genoemd naar nabij gelegen Hotel Hannon (zie Verbindingslaan nr. 1). Achter nr. 51 tot 55 appartementsgebouwen met negentien appartementen. Verbindingslaan nr. 3 (vroeger Félix Delhassestraat nr. 38) geïntegreerd in gebouw van vijftien appartementen, maar twee onderdelen van Hotel Hannon werden gesloopt, namelijk pand n.o.v. arch. Édouard Pelseneer, 1904 (vroeger F. Delhassestraat nr. 40) en garage met chauffeurswoning (arch. Jules Brunfaut, 1920). Terreinen binnen huizengroep nu openbaar park.



Huizengroep Hannon, Brugmannlaan 51 (foto 2002).

Nr. 51. Gevel in neo-Vlaamse renaissanceVlaams renaissance (vanaf 16e eeuw). Stijl die elementen uit de Italiaanse renaissance toepast op de traditionele bak- en zandsteenstijl. De neo-Vlaamse renaissance (ca 1860-1914) grijpt vanuit een nationalistische tendens terug naar de Vlaamse renaissance en haar specifieke ornamentiek. De stijl kenmerkt zich door een polychroom materiaalgebruik en een volumespel d.m.v. erkers, torentjes, trapgevels, enz. met asymmetrische compositieTypische gevelopstand bestaande uit twee ongelijke traveeën; in Brussel komt dit geveltype vaak voor met drie bouwlagen volgens verkleinende ordonnantie; de hoofdtravee is meestal breder, rijker uitgewerkt en wordt verder benadrukt door licht vooruit te springen en/of door één of meer balkons; de kelders zijn meestal hoog, wat zich vertaalt in een hoge onderbouw; het grondplan bestaat over het algemeen uit een aaneenschakeling van kamers. i.o.v. aannemer H. Baudoux-Lignon en n.o.v. arch. Édouard Parys. In trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. jaarankers ‘1883' en vervlochten initialen ‘B' en ‘L', verwijzend naar opdrachtgever.

Bakstenen gevel met elementen in hardsteen en Gobertange, op hardstenen sokkel met rustica. Risaliterende hoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel. met breed korfboogvenster met archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op benedenverdieping; hardstenen erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. met Corinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en dito borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met beslagVerzameling van metalen elementen op een deur of raam. en diamantkopPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen. op eerste verdieping; op tweede verdieping tweelicht onder ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. en balkon met smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering.; trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. met oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster.. ToegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. met rondboogdeur onder archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.; rechthoekig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder gebroken frontonFronton waarvan het middendeel is doorbroken. op eerste verdieping en dito vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. met timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. op tweede verdieping. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen.



Huizengroep Hannon, Brugmannlaan 53 (foto 2003).

Nr. 53. Gevel in eclectische stijl met polychroom parementGangbaar geveltype in België tussen 1890 en 1914, gekenmerkt door een speelse verwerking van kleurrijke materialen en tal van ornamenten; vaak gevels met een asymmetrische compositie. met art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. inslag en met asymmetrische compositie; eerste realisatie van arch. Édouard Pelseneer, gesigneerd ‘Ed Pelseneer. / arch. – / – IX 95'.

Bakstenen gevel, nu wit geschilderd, met elementen in Gobertange en hardsteen. Benedenverdieping tot op halve hoogte uit combinatie van beide natuurstenen en afgedekt door kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels.. ToegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. met deur onder impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak.; op eerste verdieping vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder afgeschuinde latei op kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog. en gesculpteerde borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met plantenmotieven; op tweede verdieping rechthoekig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder gebogen waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen. en imposant witstenen borstweringspaneel met groeven. HoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel. met sierankers; op benedenverdieping getoogd vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder rondboogomlijsting en (vervangen) metalen borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. tussen hardstenen volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer.; op verdieping venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. binnen dezelfde omlijsting, het ene als Frans balkonBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. onder afgeschuinde latei op kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog. en met smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering., het andere onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. met tussenstijl en borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met kleine nissen. KroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op uitgelengde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. in hoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel., op modillonsRechthoekig kraagstuk, ter versiering van een kroonlijst. in toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht.. Schrijn- en ijzerwerkVerzameling van alle metalen elementen van een gebouw. vervangen. Deur nu omgevormd tot vensterLicht- en/of luchtopening in een muur..

Oudste bouwvergunning voor achterhuis als opslagplaats voor moules van en voor architect en ornamentbeeldhouwer Alban Chambon.



Huizengroep Hannon, Brugmannlaan 55 (foto 2003).

*Nr. 55. Les Hiboux. Gevel in geometrische art-nouveaustijl n.o.v. arch. Édouard Pelseneer, 1899.

Opmerkelijk kwaliteitsvolle ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. en unieke muuropeningen. Twee bouwlagen onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken.. Bakstenen gevel met hardstenen elementen en sgrafitti. Op benedenverdieping hoge hardstenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met breed getralied keldervenster onder hoefijzervormig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.; links deur onder gedrukte boogBoog waarvan de kromming lager is dan de overeenkomstige rondboog. en hoefijzervormig geprofileerde boogrugBuitenwelfvlak; buitenste kromming van een boog; wanneer deze boog getrapt is, spreekt men van een hanenkam., vervolgens sgraffitoSgraffito (Italiaans, van sgraffiare: krabben), decoratieve muurtechniek waarbij men een donkere pleisterlaag (doorgaans zwart, roetbruin of grijs) met een lichtgekleurde pleisterlaag bedekt; door de bovenste, nog niet verharde, laag weg te nemen volgens een vooraf bepaald grafisch ontwerp ontstaat een verdiepte tekening; de lichtgekleurde pleisterlaag kan bovendien gekleurd worden ‘al fresco’ (op de verse pleister) of ‘al secco’ (op de droge pleister). met inscriptie ‘Les Hiboux' tussen uilen en bloemenruiker, erboven hoefijzervormig impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met luifelvormende dorpelHorizontaal bouwonderdeel van een venster of deur (onderdorpel, tussendorpel, bovendorpel). en kleurrijk glas-in-lood achter typerend smeedwerk. Op verdieping drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met hoefijzervormige omlijsting; doorlopend  balkon op fijne consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. voor twee linker venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en rechts borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met floraal sgraffitoSgraffito (Italiaans, van sgraffiare: krabben), decoratieve muurtechniek waarbij men een donkere pleisterlaag (doorgaans zwart, roetbruin of grijs) met een lichtgekleurde pleisterlaag bedekt; door de bovenste, nog niet verharde, laag weg te nemen volgens een vooraf bepaald grafisch ontwerp ontstaat een verdiepte tekening; de lichtgekleurde pleisterlaag kan bovendien gekleurd worden ‘al fresco’ (op de verse pleister) of ‘al secco’ (op de droge pleister).. Links in gevel sgraffitoSgraffito (Italiaans, van sgraffiare: krabben), decoratieve muurtechniek waarbij men een donkere pleisterlaag (doorgaans zwart, roetbruin of grijs) met een lichtgekleurde pleisterlaag bedekt; door de bovenste, nog niet verharde, laag weg te nemen volgens een vooraf bepaald grafisch ontwerp ontstaat een verdiepte tekening; de lichtgekleurde pleisterlaag kan bovendien gekleurd worden ‘al fresco’ (op de verse pleister) of ‘al secco’ (op de droge pleister). onder kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op fijne modillonsRechthoekig kraagstuk, ter versiering van een kroonlijst. en klimmende dakkapelDakkapel met overkapping die in dezelfde richting helt als het dakvlak.; rechts imposant dakvensterUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met balkon tussen trapezoïdale postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. onder hardstenen uilen. Traliewerk en borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. in vlak bewerkt en vastgeklonken smeedijzerTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen…. Vernieuwd schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  naar oorspronkelijk model.

*Brugmannlaan nr. 55: beschermd op 27.10.1983.



Huizengroep Hannon, Verbindingslaan 3 (foto 2003).

Verbindingslaan nr. 3(vroegere F. Delhassestraat nr. 38). Gevel in neo-Vlaamse renaissanceVlaams renaissance (vanaf 16e eeuw). Stijl die elementen uit de Italiaanse renaissance toepast op de traditionele bak- en zandsteenstijl. De neo-Vlaamse renaissance (ca 1860-1914) grijpt vanuit een nationalistische tendens terug naar de Vlaamse renaissance en haar specifieke ornamentiek. De stijl kenmerkt zich door een polychroom materiaalgebruik en een volumespel d.m.v. erkers, torentjes, trapgevels, enz., 1902.

Bakstenen gevel met hard- en witstenen elementen op witstenen sokkel met rustica. Twee bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Benedenverdieping belijnd door banden in witte steen met rustica en aan de uiteinden doorbroken door twee brede rondboogopeningen, rechts als inrijpoort. Centraal rechthoekige opening, vroegere deur onder rondboogvormig impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met latei naar zijvensters. Op verdieping getoogde kruisvenstersVenster, door een moneel en een tussendorpel in vier vlakken verdeeld. onder archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. en sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf., links met balkon met smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.; kruisvensterVenster, door een moneel en een tussendorpel in vier vlakken verdeeld. onder getoogde ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. in middenrisaliet. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met halve bollen, onder kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op modillonsRechthoekig kraagstuk, ter versiering van een kroonlijst.; centraal dakvensterUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. onder boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …)., ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. en puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen.

Bronnen

Archieven
GASG/DS Brugmanlaan: 51: 357 (1883); 53: 324 (1883), 94 (1895); 55: 1875 (1899); vroegere nr. F. Delhassestraat: 38: 118 (1902); 40: 197 (1904), 142 (1920).

Publicaties en studies

Brussel, beschermde monumenten en landschappen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Dienst Monumenten en Landschappen, Brussel, 1994, p. 139.
Academie en l'Art Nouveau, 50 artistes autour de Victor Horta (Tentoonstellingscatalogus), Les Amis de l'Académie Royale des Beaux-Arts ASBL, Brussel, 1996, pp. 200-207.