Synagoge en Consistoriehuis van Brussel

Synagoge en aanpalend consistoriehuis (zie Joseph Dupontstraat nr. 2-4) in romano-Byzantijnse stijl, n.o.v. architect D. De Keyser, 1875-1878.

Een eerste synagoge was sinds 1833 gehuisvest in het voormalige Klein Vleeshuis (Dinantplein). Voor de bouw van de huidige synagoog werd in 1868 een architectuurwedstrijd uitgeschreven, waarbij drie ontwerpen voor een gedeelde prijs werden weerhouden. Opdracht toegekend aan eerste laureaat De Keyser, die in 1872 een nieuw ontwerp met monumentale koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. voorlegde. Aankoop van het terrein in hetzelfde jaar. Definitief vereenvoudigd ontwerp in 1874. Aanvang van de bouw in 1875, gevolgd door de plechtige inhuldiging in 1878.

Georiënteerd gebouw met hallenvormige opstand en eenvoudige plattegrond. Peristilium, driebeukig schip van drie dubbele traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en halfronde absis.

Monumentale westgevel van natuursteen op hardstenen sokkel, gedomineerd door twee zijtorens. Centrale puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is. gemarkeerd door gelede steunberen en bekroond door een hoog rondboogvormig topstuk waarin de Tafelen der Wet en Davidsster. Drieledig rondboogportaal met archivoltenGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op halve composiete bundelpijlersSamengestelde pijler bezet met (half)zuilen, pijlers of pilasters die bogen uit verschillende richtingen opvangt.; houten deuren met fraai ijzerbeslag. Tweede geleding met rondboogvormig vijflicht op composiete halfzuiltjes, afgesloten door een bogenfries op kraagstenen met rozetten. Radvenster in verdiept halfrond boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …). in de derde geleding; plaketten met de namen van de Twaalf Stammen van Israël in de casementen van de archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.. Beëindiging door een getrapte bogenfries op zuiltjes en kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Massieve rechthoekige torens met vier geledingen aangegeven door lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries). en bogenfriezen, onder vierzijdige gelede koperen helm. Eerste drie geledingen met tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. en rondboogvenster met flankeerzuilen; opengewerkte vierde geleding met zuilenarcaden, afgewerkt door een geprononceerde kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief..

Sober, grotendeels bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. interieur met imitatievoegen, met sterk accent op de rijk gepolychromeerde absis. Ingehouden plastische decoratie, beperkt tot palmetfriezen en composiete acanthuskapitelen, uitgevoerd door G. Houtstont. Peristilium onder kruisgewelven met rondbogige gordels. Tweeledige opstand in het schip. Zijbeuken onderverdeeld door een damesgalerij met opengewerkte borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust., op rondboogarcaden met composiete deelzuilen; tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. met archivoltenGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op composiete halfzuilZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt.. Overkluizing van de middenbeuk door koepelvormige gewelven op pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) met ritmerende composiete halfzuilenZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt., van de zijbeuken door graatgewelven, en van de galerijen door tongewelven, met rondbogige gordels. Westelijke wand met achtereenvolgens rondboogpoort, omlopende galerij geopend door drie gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. rondbogen op composiete zuilen, en orgelgalerij. Toegevoegde vooruitspringende tribune op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes, met wenteltrappenTrap die rond een centrale, verticale as of opening spiraalvormig omhoog loopt., n.o.v. architect A. de Burbure van 1908 (vergroot 1926-1927). Oostpartij met halfronde absis, volledig gepolychromeerd en verguld met voorstelling van cultusattributen. Verlicht door een rondbogig vijflicht met archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op composiete zuilen; erboven brede palmetfries en halve koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. met zes pseudo-ribben in de beschildering. Gedomineerd door de aron of Heilige Ark, bewaarplaats van de Torarollen, en de bima, beide op een trappenpodium, ingekort n.o.v. architect E. Van Humbeeck van 1897.

Mobilair

Meubilair, vnl. de monumentale eikenhouten Ark, door L. Demeuter (zoon); vaste opstelling van houten gestoelte in het schip; preekstoel; orgel door P. Schyven en Cie; glasramen door H. Dobbelaere, met typische iconografie : oorsprong en evolutie van de Israëlitische eredienst en Twaalf Stammen van Israël; bronzen menora, ner tamied, luchters en kandelabers door de Compagnie des Bronzes.