Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
J. COSIJN – 1696-1697
INCONNU - ONBEKEND – 1644-1645
Joseph VAN HAMME – beeldhouwer – 1912
INCONNU - ONBEKEND – 1912
Statut juridique
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch
- Artistiek
- Esthetisch
- Volkskundig
- Historisch
- Landschappelijk
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31120
Beschrijving
Voormalig
gildehuis van de vettewariërs. Gilde opgericht in 1365; in 1439 aankoop van een
huis met houten puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is. dat samen met nr. 4 tot 6 ingeplant was op het
vroegere domein van de familie Serhuygs. In 1644-1645 sloping en bouw van een
nieuw stenen gildehuis, op dezelfde rooilijn als de wederopgebouwde huizen nr.
4 tot 6 (voorheen ca. 2 m achteruit). In 1644 en 1694 uitbreiding van het
achterin gelegen bijgebouw. Voorgevel deels gespaard gebleven tijdens het
bombardement van 1695. Herstelling en nieuwe geveltop, voltooid in 1697 door beeldhouw-bouwmeester
Jan Cosijn (1646-1708), en nu ook vergaderlokaal van de Sint-Gillisnatie en de
kleerkopersgilde. Naar foto’s uit de tweede helft van de 19e eeuw en tekening
van 1907 : gevel blijkbaar bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen., benedenverdieping met uitstalramen in
tweede en vierde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) (1846), venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. zonder kruisen op verdiepingen,
decoratie op zuilen op tweede bouwlaag en op bovenste borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. verwijderd,
geveltop ontdaan van paneelversiering en vruchtenslingers, rondboognis met
medaillon en borstbeeld boven sokkel. Restauratie in 1912 onder meer van
geveltop, panelen, zuilen, kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. en inbreng van kruisen; vervangende
natuursteen. Aanpassingswerken aan venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op benedenverdieping en centrale
deur (architect P.J. Desmedt, 1945).
Diephuis van vier bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met aandak. Barokke voorgevel met bijzonder picturaal effect door de talrijk vergulde constructieve en decoratieve gevelelementen. Bouwlaag geordonneerd door superpositie van de klassieke ordes. Geblokte Dorische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op benedenverdieping. Ionische driekwartzuilen op tweede bouwlaag, versierd met arabeskenOrnament met slingerende grondlijn, bekleed met bladeren, bloemen, vruchten, gedeelten van mensen- of dierenbeelden in grillige vormen, maar op sierlijke wijze geschikt en aaneengestrengeld. en geschraagd door fraai gesculpteerde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. met engelenhoofden. Op borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. opschriften “T VETTEWARIERSHUYS” en “DEN CRUYWAGEN” en afbeelding van twee kruiwagens. Derde bouwlaag met getorsteGedraaid, gewrongen. Korinthische zuilen met slingermotief; “AN / NO / 16 / 97” in barokcartouches. Gegroefde composietpilasters en borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met arabeskenversiering op bovenste verdieping. Halsvormige geveltop gemarkeerd door druiplijsten; decoratieve vruchtenslingers op pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.; schouderstukken met sier- en vuurvazen. FrontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. onderbroken voor rondboognis onder schelpbekroning: beeld van Sint-Gillis, patroonheilige van de vettewariërs, door Joseph Van Hamme (1912). Deur links (nr. 3) verleent toegang tot overdekte gang, eertijds leidend naar geheel van huisjes, heden naar binnenplaats met bijgebouw en achtergebouwen van aanpalende huizen.
Gecementeerde achtertuitgevel deels zichtbaar met rechthoekige muuropeningen, deels verscholen achter 20e eeuwse uitbreiding.
Interieur. Zaal op verdieping: houten lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … in Lodewijk XlV-stijl op plafond en muren; régenceschouw met roodkoperen stoel. In kelders gedrukte bakstenen tongewelven op rechte steunen waaronder met zandstenen impost.
Diephuis van vier bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met aandak. Barokke voorgevel met bijzonder picturaal effect door de talrijk vergulde constructieve en decoratieve gevelelementen. Bouwlaag geordonneerd door superpositie van de klassieke ordes. Geblokte Dorische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op benedenverdieping. Ionische driekwartzuilen op tweede bouwlaag, versierd met arabeskenOrnament met slingerende grondlijn, bekleed met bladeren, bloemen, vruchten, gedeelten van mensen- of dierenbeelden in grillige vormen, maar op sierlijke wijze geschikt en aaneengestrengeld. en geschraagd door fraai gesculpteerde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. met engelenhoofden. Op borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. opschriften “T VETTEWARIERSHUYS” en “DEN CRUYWAGEN” en afbeelding van twee kruiwagens. Derde bouwlaag met getorsteGedraaid, gewrongen. Korinthische zuilen met slingermotief; “AN / NO / 16 / 97” in barokcartouches. Gegroefde composietpilasters en borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met arabeskenversiering op bovenste verdieping. Halsvormige geveltop gemarkeerd door druiplijsten; decoratieve vruchtenslingers op pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.; schouderstukken met sier- en vuurvazen. FrontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. onderbroken voor rondboognis onder schelpbekroning: beeld van Sint-Gillis, patroonheilige van de vettewariërs, door Joseph Van Hamme (1912). Deur links (nr. 3) verleent toegang tot overdekte gang, eertijds leidend naar geheel van huisjes, heden naar binnenplaats met bijgebouw en achtergebouwen van aanpalende huizen.
Gecementeerde achtertuitgevel deels zichtbaar met rechthoekige muuropeningen, deels verscholen achter 20e eeuwse uitbreiding.
Interieur. Zaal op verdieping: houten lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … in Lodewijk XlV-stijl op plafond en muren; régenceschouw met roodkoperen stoel. In kelders gedrukte bakstenen tongewelven op rechte steunen waaronder met zandstenen impost.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 8583 (1846), 56139 (1945); NPP, D 1.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Tijdschriften
L’Emulation, 1914, p. 45-46, pl. 35.
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp. 51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De gevels van de Grote Markt in Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
Websites
BALat KIK-IRPA
