Onderzoek en redactie
Bekijk de weerhouden gebouwenDe Fransmanstraat heeft een onregelmatig tracé en verbindt de Leopold I-straat, op de hoek met het Emile Bockstaelplein, met de Mode Vlieberghstraat en de Victor Mabillestraat. Ze wordt noordwaarts verlengd door de Alfred Stevensstraat, via een voetgangersbrug over de spoorlijn Brussel-Gent. De straat kruist het kruispunt van de Thys-Vanhamstraat, de Steylsstraat, de Mode Vlieberghstraat en de Jan Bollenstraat, en verderop de Fineaustraat.
De Fransmanstraat vindt haar oorsprong in de Kelder Straet, een lange bochtige weg die van de Leopold I-straat tot de grens met Jette liep. Op 06.06.1882 werden het deel van deze weg dat zich uitstrekte tot aan de huidige Bockstaellaan, evenals een weg genaamd Meysse wegel, die aldaar begon en eindigde aan de Heizelstraat, allebei omgedoopt tot Fransmanstraat. De naam was een eerbetoon aan Edmond Alexandre Fransman (1837-1882), die onder meer schepen van Openbare Werken was in Laken, waar hij een landhuis bezat. Het tweede straatdeel werd verbreed bij K.B. van 18.02.1899. In 1935 werd het gedeelte van de straat ten noorden van de spoorweg tot aan de Emile Bockstaellaan omgedoopt tot Alfred Stevensstraat, gevolgd door de Emile Wautersstraat tot aan het Sint-Lambertusplein.
Ter hoogte van de Fransmanstraat bevond zich oorspronkelijk een gewone overweg over de spoorlijn Brussel-Gent. Die overweg werd in 1915 vervangen door een voetgangersbrug gemaakt van gerecupereerde elementen van de brug die op vraag van koning Leopold II was aangelegd tussen domein Vanderborght, de residentie van barones de Vaughan, en domein Stuyvenberg, onder aan de huidige Eeuwfeestlaan. De huidige voetgangersbrug is gemaakt van geplooide staalplaten en werd in 2012-2013 geplaatst (architectenbureaus Ney & Partners en MSA).
De straat werd hoofdzakelijk tussen 1885 en 1915 bebouwd. De eerste woningen, in neoclassicistische stijl, waren meestal bescheiden huizen, zelfs arbeidershuizen, sommige met commerciële benedenverdieping. In het eerste straatdeel, dat voor winkelzaken was bestemd, zijn de gebouwen ingrijpend verbouwd, zelfs heropgebouwd. De gebouwen uit de jaren 1900-1910 zijn merendeels in eclectische stijl, zoals nr.112 (n.o.v. architect François De Boeck, 1913), dat werd gelauwerd tijdens de gevelwedstrijd die de gemeente voor de jaren 1911-1913 organiseerde. Deze bebouwing werd tijdens het interbellum aangevuld met gebouwen met invloed van de art deco.
Het laatste bouwblok aan de pare zijde van de straat werd, aan de kant van de drie andere wegen, bebouwd met sociale woningen die van de Lakense Haard afhingen (zie nr.94). Binnen het bouwblok, toegankelijk via nr.118, werd in 1968 een gezondheidscentrum van één bouwlaag gevestigd, met gevels gemaakt van geprefabriceerde elementen in “gerolde vuursteen” (n.o.v. architecten Caberghs, De Meutter, Koning, Loix, Dekeuleneer en Favichevitch). In het gebouw aan straatzijde bevond zich oorspronkelijk de conciërgewoning. Het geheel huisvestte tot voor kort een Nederlandstalige academie.
In de straat bevonden zich ook verscheidene fabrieken. Vermelden we, op nr.131, de fabriek Kouperman, producent van metalen bussen en dozen, in 1947 gebouwd door architect Paul Le Bon, met een grote werkplaats onder sheddak gelegen tussen een rij kleine huizen in een doodlopende steeg (nr.119 tot 127) en de Mode Vlieberghstraat. Het complex huisvest thans een restaurant. Tot slot staat op de hoek met de Mode Vlieberghstraat sinds 1909 het gebouw van het Vredegerecht van Laken (zie nr.89).
Bronnen
Archieven
SAB/IP II 684 (1903-1915).
SAB/OW 112: Laken 5081 (1913); 118: 80237 (1968); 131: 86121 (1973).
Publicaties en studies
ABEELS, G., “Laken: in de schaduw van het vredegerecht”, Liber Amicorum Robert Van den Haute, Ons Graafschap. Annalen van de Geschied- en Heemkundige Kring van het Graafschap Jette en Omgeving vzw, 27, 1998-2000, pp. 174-199.
COSYN, A., Laeken Ancien & Moderne, Imprimerie scientifique Charles Bulens, Brussel, 1904, p. 139.
VAN KRIEKINGE, D., Essai de toponymie laekenoise, Laken, 1995, s. p.
VAN NIEUWENHUYSEN, P., Toponymie van Laken (doctoraatsverhandeling in de Germaanse Filologie), UCL, Louvain-la-Neuve, 1998, pp. 831-832.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Cave (rue de la)”, 1878.
FRANSMAN, J., “De Fransmanstraat”, Laca Tijdingen, jaargang 14, 3, maart 2003, pp. 18-21.
DEBECKER, P., “Genealogie Fransman”, Laca Tijdingen, jaargang 20, 1, september-november 2008, pp. 14-20.
Kaarten / plannen
POPP, P. C., Atlas cadastral de Belgique, plan parcellaire de la commune de Laeken avec les mutations, 1866.
Websites
www.ney.be