Typologie(ën)
observatorium
Ontwerper(s)
K. AERTS – ingenieur – 1969
Stijlen
Brutalisme
Inventaris(sen)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Laken (Archistory - 2016-2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek
- Esthetisch
- Historisch
- Wetenschappelijk
- Sociaal
- Technisch
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 35751
Beschrijving
Modernistisch
gebouw ontworpen door ingenieur K. Aerts in 1969 en gebouwd in 1971-1973.
Geschiedenis
Ten behoeve van de Wereldtentoonstelling van 1935 werd tussen de Marathonlaan en de Voetballaan een Paleis van de Wetenschap gebouwd, onder de bescherming van koning Albert I. Het werd Alberteum Aedes Scientiae gedoopt. Het Alberteum, dat door architecten Adrien en Yvan Blomme werd ontworpen, bevatte onder meer tentoonstellingszalen en een auditorium, aangevuld met een planetarium naar een ontwerp van architecten Charles Van Nueten en Maurice Keym. Het was een rond gebouw bekroond door een met koper bedekte betonnen koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. De projectiezaal, met 500 plaatsen, was voorzien van een koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. met een diameter van 23meter, die het een van de grootste planetaria van Europa maakte. Het was uitgerust met een “planetarium”, een optisch-mechanische projector ontworpen door de firma Carl Zeiss uit Jena. Het apparaat werd aangedreven door 17 motoren en bestond uit 119 bewegende projectoren die op koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. de bewegingen van alle hemellichamen projecteerden.
Het was de bedoeling dat dit planetarium na de Wereldtentoonstelling zou worden bewaard, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog moest het zijn activiteiten opschorten. Het werd gedeeltelijk gerestaureerd voor Expo 58 maar sloot zijn deuren definitief in 1966. Twee jaar later besliste de Stad Brussel het gebouw te slopen en sloot ze een erfpacht af met de Staat, die zich ertoe verbond op die plaats een nieuw centrum voor de verspreiding van de wetenschappelijke kennis te bouwen. Rond 1970 werd het planetarium afgebroken, en het nieuwe, dat al in 1969 was ontworpen, werd van 1971 tot 1973 gebouwd, hoewel het pas op 28.09.1976 werd ingehuldigd. Het heeft een vergelijkbare koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis., met een diameter van 23,55 meter, en is nog altijd een van de grootste van het continent. Het oorspronkelijke projectietoestel werd door de firma Zeiss gerestaureerd en is opnieuw in werking. In 1979 werd het Planetarium geïntegreerd in de Koninklijke Sterrenwacht van België. In 2009 werd een nieuw, digitaal projectiesysteem ingehuldigd het originele moet aanvullen.
Beschrijving
Betonnen gebouw bestaande uit drie volumes. De eerste twee, rechthoekig en onder plat dak, zijn in kruisvorm ingeplant: het eerste volume heeft één bouwlaag en staat loodrecht op de laan, het tweede heeft twee bouwlagen die het eerste volume gedeeltelijk overlappen en centraal worden bekroond door een licht hellend schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde. met koperbedekking. De verdieping van dit tweede volume is verbonden met die waarin zich het planetarium bevindt, op de hoek met de Voetballaan. Ze heeft één ronde bouwlaag onder een met koper bedekte koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. en wordt over twee derden van haar omtrek door een uitbouw omsloten; ze is aan de oostkant toegankelijk via twee buitentrappen die worden verbonden door een terras met borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. (gedeeltelijk bewaard) en leuningen met een handlijstGeprofileerde lijst op een borstwering of tegen een muur bevestigd, waaraan men zich met de hand kan vastgrijpen. van houten planken.
Gevels van platen uitgewassen beton, die welke de bouwlagen aangeven met licht reliëf met diamantkopPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen.. Brede muuropeningen met borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. gemaakt van witte sandwichpanelenKunststoffen gevelplaat, bestaande uit een isolerende kern tussen twee platen (vandaar 'sandwich'). Bekendste uitvoering, Glasal, gemaakt op basis van cement en versterkingsvezels, met een glad zijdeglans oppervlakte en verkrijgbaar in een tiental verschillende kleuren.. Bewaard houten schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... .
In het eerste volume, aan de kant van de laan, brede terugwijkende ingang onder een licht hellende luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak.. Op het dak prijkt de naam “PLANETARIUM” in uitgesneden letters.
Het perceel wordt afgesloten door muurtjes van uitgewassen beton versierd met reliëfs. Zeshoekige betegeling in hetzelfde materiaal.
Het eerste volume bevat een grote, met stenen tegels beklede hal. De projectiezaal is bereikbaar via een brede trap in kunststeen met metalen leuningen en een handlijstGeprofileerde lijst op een borstwering of tegen een muur bevestigd, waaraan men zich met de hand kan vastgrijpen. in exotisch hout. Vanaf de overloop vertrekken twee gebogen trapdelen naar de projectiezaal, en twee andere in L naar de conferentiezaal op de verdieping van het tweede volume. De vestibule van deze zaal vormt, boven de trap, een uitbouw op betonnen pijlers en balken. Binnen, houten lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … en verlaagd plafond van houten latten waarin lampen zijn ingewerkt. Rijen oorspronkelijke zetels met kantelbare schrijftablet. Projectiezaal met een capaciteit van 351 personen, zetels in een cirkelboog.
Voor het gebouw staat op een sokkel een bronzen beeld dat het hoofd van de Poolse sterrenkundige Nicolaas Copernicus voorstelt. Dit in 1973 vervaardigde werk kreeg de naam Kopernik en is L. Kraskowska Nitschowa gesigneerd. Het werd gemaakt ter gelegenheid van de 500e verjaardag van de geboorte van de sterrenkundige.
Geschiedenis
Ten behoeve van de Wereldtentoonstelling van 1935 werd tussen de Marathonlaan en de Voetballaan een Paleis van de Wetenschap gebouwd, onder de bescherming van koning Albert I. Het werd Alberteum Aedes Scientiae gedoopt. Het Alberteum, dat door architecten Adrien en Yvan Blomme werd ontworpen, bevatte onder meer tentoonstellingszalen en een auditorium, aangevuld met een planetarium naar een ontwerp van architecten Charles Van Nueten en Maurice Keym. Het was een rond gebouw bekroond door een met koper bedekte betonnen koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. De projectiezaal, met 500 plaatsen, was voorzien van een koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. met een diameter van 23meter, die het een van de grootste planetaria van Europa maakte. Het was uitgerust met een “planetarium”, een optisch-mechanische projector ontworpen door de firma Carl Zeiss uit Jena. Het apparaat werd aangedreven door 17 motoren en bestond uit 119 bewegende projectoren die op koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. de bewegingen van alle hemellichamen projecteerden.
Het was de bedoeling dat dit planetarium na de Wereldtentoonstelling zou worden bewaard, maar tijdens de Tweede Wereldoorlog moest het zijn activiteiten opschorten. Het werd gedeeltelijk gerestaureerd voor Expo 58 maar sloot zijn deuren definitief in 1966. Twee jaar later besliste de Stad Brussel het gebouw te slopen en sloot ze een erfpacht af met de Staat, die zich ertoe verbond op die plaats een nieuw centrum voor de verspreiding van de wetenschappelijke kennis te bouwen. Rond 1970 werd het planetarium afgebroken, en het nieuwe, dat al in 1969 was ontworpen, werd van 1971 tot 1973 gebouwd, hoewel het pas op 28.09.1976 werd ingehuldigd. Het heeft een vergelijkbare koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis., met een diameter van 23,55 meter, en is nog altijd een van de grootste van het continent. Het oorspronkelijke projectietoestel werd door de firma Zeiss gerestaureerd en is opnieuw in werking. In 1979 werd het Planetarium geïntegreerd in de Koninklijke Sterrenwacht van België. In 2009 werd een nieuw, digitaal projectiesysteem ingehuldigd het originele moet aanvullen.
Beschrijving
Betonnen gebouw bestaande uit drie volumes. De eerste twee, rechthoekig en onder plat dak, zijn in kruisvorm ingeplant: het eerste volume heeft één bouwlaag en staat loodrecht op de laan, het tweede heeft twee bouwlagen die het eerste volume gedeeltelijk overlappen en centraal worden bekroond door een licht hellend schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde. met koperbedekking. De verdieping van dit tweede volume is verbonden met die waarin zich het planetarium bevindt, op de hoek met de Voetballaan. Ze heeft één ronde bouwlaag onder een met koper bedekte koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. en wordt over twee derden van haar omtrek door een uitbouw omsloten; ze is aan de oostkant toegankelijk via twee buitentrappen die worden verbonden door een terras met borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. (gedeeltelijk bewaard) en leuningen met een handlijstGeprofileerde lijst op een borstwering of tegen een muur bevestigd, waaraan men zich met de hand kan vastgrijpen. van houten planken.
Gevels van platen uitgewassen beton, die welke de bouwlagen aangeven met licht reliëf met diamantkopPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen.. Brede muuropeningen met borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. gemaakt van witte sandwichpanelenKunststoffen gevelplaat, bestaande uit een isolerende kern tussen twee platen (vandaar 'sandwich'). Bekendste uitvoering, Glasal, gemaakt op basis van cement en versterkingsvezels, met een glad zijdeglans oppervlakte en verkrijgbaar in een tiental verschillende kleuren.. Bewaard houten schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... .
In het eerste volume, aan de kant van de laan, brede terugwijkende ingang onder een licht hellende luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak.. Op het dak prijkt de naam “PLANETARIUM” in uitgesneden letters.
Het perceel wordt afgesloten door muurtjes van uitgewassen beton versierd met reliëfs. Zeshoekige betegeling in hetzelfde materiaal.
Het eerste volume bevat een grote, met stenen tegels beklede hal. De projectiezaal is bereikbaar via een brede trap in kunststeen met metalen leuningen en een handlijstGeprofileerde lijst op een borstwering of tegen een muur bevestigd, waaraan men zich met de hand kan vastgrijpen. in exotisch hout. Vanaf de overloop vertrekken twee gebogen trapdelen naar de projectiezaal, en twee andere in L naar de conferentiezaal op de verdieping van het tweede volume. De vestibule van deze zaal vormt, boven de trap, een uitbouw op betonnen pijlers en balken. Binnen, houten lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … en verlaagd plafond van houten latten waarin lampen zijn ingewerkt. Rijen oorspronkelijke zetels met kantelbare schrijftablet. Projectiezaal met een capaciteit van 351 personen, zetels in een cirkelboog.
Voor het gebouw staat op een sokkel een bronzen beeld dat het hoofd van de Poolse sterrenkundige Nicolaas Copernicus voorstelt. Dit in 1973 vervaardigde werk kreeg de naam Kopernik en is L. Kraskowska Nitschowa gesigneerd. Het werd gemaakt ter gelegenheid van de 500e verjaardag van de geboorte van de sterrenkundige.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 90072 (1969), 81404 (1970).
Publicaties en studies
COOMANS, T., De Heizel en de Wereldtentoonstellingen van 1935 en 1958, coll. Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis, 5, 1994, p. 43.
DEROM, P., Les sculptures de Bruxelles. Catalogue raisonné, Galerie Patrick Derom, Brussel, 2002, p. 104.
Le livre d’or de l’Exposition universelle et internationale Bruxelles 1935 [Gulden Boek van de Wereldtentoonstelling Brussel 1935], Uitvoerend Comité van de Tentoonstelling, Brussel, pp. 586-588.
VERHAS, P., Histoire de l’Observatoire royal de Belgique, Académie Royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts de Belgique, 2014, pp. 231-234.
Tijdschriften
“Le Planétarium. Exposition 1935”, La Maison, 12, 1966.
MONDERER, A., “Sur le plateau Heysel à Bruxelles, le planétarium national”, Brabant, 2, april 1978, pp. 8-13.
Websites
www.planetarium.be
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
